Λίγο καιρό πριν σε στιγμές χαλάρωσης, χαζεύοντας στα social media, η προσοχή μου πέφτει πάνω σε ένα post. Συνοπτικά το post έλεγε τα εξής:
Σε σχολείο της Ελλάδας, κατά την διάρκεια των εκλογών για το 15μελές συμβούλιο του σχολείου, μαθητής δωροδοκούσε τους συμμαθητές του (5 ευρώ/ ανά μαθητή) για να τον ψηφίσουν και να εκλεγεί.
Διαβάζοντας, το μυαλό μου πλημμύρισαν σκέψεις. Μήπως είναι fake news; Τα παιδιά πως αντέδρασαν στη δωροδοκία; Οι καθηγητές του σχολείου επενέβησαν; Γιατί κατέφυγε στη δωροδοκία ο μαθητής;
Όταν μιλάμε για ηθική όλοι θεωρούμε ότι είναι κάτι θεωρητικό, μια φιλοσοφική έννοια, η οποία κυρίως αφορά τους «άλλους» και όχι εμάς, ή όταν μας αφορά, δεν ισχύουν ίδιοι “κανόνες”. Δεν χρειάζεται να αντιμετωπίσουμε τις “ανήθικες” πράξεις μας, αν αυτές δεν είναι τόσο σοβαρές ή αν «όλοι το ίδιο κάνουν». Μια εκλογίκευση και κανονικοποίηση για να μην χρειαστεί να κάνουμε ενδοσκόπηση των πράξεων και των συναισθημάτων μας ατομικά αλλά και ως κοινωνία.
Πως όμως αυτό επηρεάζει την εκπαίδευση και τα παιδιά;
Σύμφωνα με τους Γεωργοπαπαδάκου και ομάδα φιλολόγων (1990), εκπαίδευση είναι η προσπάθεια της ενήλικης γενιάς να επιδράσει στην ανήλικη με την πνευματική, ηθική και σωματική αγωγή σύμφωνα με ορισμένο σχέδιο και για ορισμένο σκοπό.
Οι ενήλικες λοιπόν, προσπαθούν να πλάσουν τις νέες γενιές με τις πνευματικές και ηθικές αξίες που θέλουν να έχουν στις κοινωνίες τους. Βλέποντας όμως τα προβλήματα ηθικής που αντιμετωπίζουν οι νέοι σχεδόν καθημερινά στα σχολεία εύκολα αντιλαμβανόμαστε ότι είναι πανομοιότυπα με αυτά που αντιμετωπίζει η ευρύτερη κοινωνία.
Και έτσι το ερώτημα παραμένει. Γιατί τα παιδιά αντιμετωπίζουν τα ηθικά προβλήματα που αντιμετωπίζει και η ευρύτερη κοινωνία;
Η σύντομη απάντηση είναι γιατί η σχολική κοινότητα είναι μια μικρογραφία της κοινωνίας.
Αν μπορούσαμε να το αναλύσουμε όμως λίγο παραπάνω, οι λόγοι είναι πολλοί. Ένας από αυτούς είναι η μη ευαισθητοποιημένη πολιτεία, η οποία δεν εντάσσει στο εντατικό σχολικό πρόγραμμα την εκμάθηση της ηθικής, αλλά στηρίζεται σε σποραδικά εκπαιδευτικά προγράμματα ή ενημερώσεις.
Ένας ακόμα λόγος είναι ότι το αναπτυξιακό επίπεδο της ηθικής κρίσης των εκπαιδευτικών δεν είναι ικανοποιητικό (Chang, 1994; Cummings et al., 2001), άρα οι εκπαιδευτικοί δεν μπορούν να εκπαιδεύσουν τους μαθητές τους, όταν οι ίδιοι δεν έχουν ανεπτυγμένο επίπεδο ηθικής κρίσης. Οι Ryan και Bohlin (1999) ισχυρίστηκαν ότι οποιαδήποτε προσπάθεια εφαρμογής προγραμμάτων ηθικής εκπαίδευσης δεν θα έχει επιτυχία, αν ο εκπαιδευτικός δεν έχει καλή διάθεση και ηθικό χαρακτήρα.
Και τέλος ένας από τους πιο σημαντικούς λόγους είναι η ανεπαρκής καθοδήγηση που έχουν τα παιδιά από τις οικογένειες τους σε θέματα ηθικής.
Πως προχωράμε όμως προς ένα καλύτερο μέλλον;
Η βελτίωση της ηθικής συνείδησης στα σχολεία απαιτεί σταδιακή προσέγγιση, καθώς κάθε μικρό βήμα προς αυτή την κατεύθυνση έχει σημασία και αξία. Ένας τρόπος είναι η ενσωμάτωση ηθικών θεμάτων στο πρόγραμμα διδασκαλίας σε όλα τα επίπεδα εκπαίδευσης. Αυτό μπορεί να επιτευχθεί μέσω συγκεκριμένων μαθημάτων ηθικής, αλλά και μέσω της ένταξης ηθικών πτυχών σε διάφορα μαθήματα.
Επιπλέον, είναι σημαντικό να διδάσκονται βασικές δεξιότητες όπως η λήψη αποφάσεων, η κριτική σκέψη, η συνεργασία και η επίλυση προβλημάτων. Αυτές οι δεξιότητες συμβάλλουν στην ηθική ανάπτυξη των μαθητών, προετοιμάζοντας τους για την αντιμετώπιση ηθικών διλημμάτων.
Επίσης, η συνεχής κατάρτιση των εκπαιδευτικών είναι ουσιαστική για την αναβάθμιση των δεξιοτήτων τους στον τομέα της διδασκαλίας των ηθικών αξιών και συμπεριφοράς. Αυτό εξασφαλίζει ότι οι εκπαιδευτικοί είναι εξοπλισμένοι να μεταδίδουν αποτελεσματικά τις ηθικές αξίες στους μαθητές.
Στην προσπάθεια αυτή, η προώθηση του ανοιχτού διαλόγου στην τάξη και στο σπίτι σχετικά με ηθικά θέματα είναι βασική. Ο διάλογος αυτός ενισχύει την πνευματική αναζήτηση των μαθητών και προάγει την ανάπτυξη της κριτικής τους σκέψης.
Τέλος, η εμπλοκή των οικογενειών των παιδιών σε εκπαιδευτικά προγράμματα και εκδηλώσεις που ενισχύουν τις ηθικές αξίες είναι ζωτική. Αυτό δημιουργεί μια συνεργατική προσέγγιση μεταξύ σχολείου και οικογένειας για την ολοκληρωμένη ηθική ανάπτυξη των μαθητών.
Comments